AHEB-BEHA

02.12.20

Euskararen Eguna: "Utzi Umeai Nigana Etortzen" (Luc. XVIII – 16)

Gaur arte, osorik edo tarteka euskeraz idatzita dagozan 446 agiri aurkitu doguz AHEB-BEHAn. Sailkatutako agirien artean, idatzoharrak gagoz, sermoiak, berbaldi liturgiko-moralak, testuen itzulpenak, kontuak parrokiako liburutegiko liburuak, irakurgaiak, parrokoarenak berarenak, baina XX. gizaldiaren bigarren erdira arte ez dogu osorik euskeraz idatzitako edo formulario elebiduna daben formatu barriko liburuetan jasotako sakramentu-agiririk jasoterik izan.

Esate baterako, euskera askotan agertzen da Arakaldon, 1932an, eta 1932-10-08an idatzita, Tolosan, ‘Artes gráficax Laborde y Labayen’ inprimategian inprimatuta, Mateo Mugica Gasteizko Gotzainaren (1928-1937) euskerazko idazkia jasoten dauan Irakaskuntza katekistikoko kartel hau horren adierazle.

Pedro de Lepe Gotzainak 1968an Logroñon ospatu zan eleizbarrutiko sinodoan emondako eta 1700an argitaratutako Calahorrako Gotzaitegiko Sinodoetako Konstituzino zahar eta barrien bidez dakigunez, Doktrinak urtero lurraldeetara “egokitutako” hizkuntzan inprimatzeko agintzen jaken artzainei, edo katiximak euskeraz egin eitezala, euskal lurraldeetan aprobetxatu ahal izateko. Konstituzino horreetan, gainera, predikua eta sermoiak euskeraz egiteko gomendioa emoten zan, gaztelania ez ekitenak sermoi barik “baraurik” geratu ez eitezan:

«Porque somos informados que en la tierra Vazcongada, y especial en algunos lugares, que la mayor parte de ellos habla Vazquence, los Predicadores por autoridad predican en Romace; y no en Vazquence: de lo qual se sigue grade daño, y que la gente q viene de las caserías a oirlos como no saben Romance se salen ayunos del Sermon. Por tanto, Santa Synodo Aprobante: Ordenamos, y mandamos, q en los tales lugares, los Sermones se hagan en Vazquence, y los Curas no consientan otra cosa, so pena de que seran castigados, y lo mismo guarden los dichos Curas quando declararen el Euangelio. Y mandamos, S.S.A. que esta Constitucion de predicar en Vazquence, se observe también en los pueblos, en donde casi todos entienden Romance: porque guardada esta forma, todos se aprovechan de la Doctrina; y siendo el Sermon en Romance, necesariamente quedan sin entenderlo aquellos pocos, o muchos que lo saben. Y siendo el Predicador, según San Pablo, deudor á todos, sebe predicar de modo que a todos aproveche; y por esta razón en todo el Vazquence los Predicadores naturales de la tierra, deben ser antepuestos á los que no lo son».

1918an parrokia bakotxetik Gotzaitegira bialdu ebezan estatistika-datuak oso baliagarri dira parrokietan euskera zenbateraino erabilten zan jakiteko. Aitatutako estatistika horreetan beren-beregi aitatzen da ze hizkuntza erabili behar zan homilietan eta, gainera, abadeek, parrokia jakin batzuetara joateko, nahitaez euskera jakin behar ebela nabarmentzen da. Beste behin be Arakaldoko parrokia aitatuz, VIII. atalean, homilia azken hamar urteetan euskeraz egin dala zehazten da, eta parrokia horretarako euskera ekien pertsonak izendatzea komeni zala.

Ohikoa da sasoi horretako Bizkaiko parrokietarako euskera dakien parrokoak eskatzea, inguruan euskeraz berba egiten dabelako eta mezak hizkuntza horretan egitea ezinbestekoa dalako eleiztarrei Barri Ona ezagutzera emoteko eta parrokoak eleiztarrakaz hartu-emona izateko.